Kısaca Dokuz Tip Mizaç Modeli
Dokuz Tip Mizaç Modeli (DTMM), insan davranışlarının kökenini anlamaya odaklanan ve bireysel farklılıkların merkezine mizaç kavramını yerleştiren bir modeldir. Dokuz Tip Mizaç Modeli’ne göre her insan, dokuz farklı mizaç tipinden biri ile dünyaya gelir. Bu dokuz mizaç tipinin hepsi, kendisine göre bir arayış, yönelim ve motivasyona sahiptir. Doğuştan gelen mizaç tipimiz, “davranış, duygu ve düşüncelerimiz” üzerinde oldukça etkilidir. Öyle ki, mizaç tipimiz, hayatı nasıl algıladığımızı, olay ve durumları nasıl yorumladığımızı, ilişki kurma biçimlerimizi, karar ve yönelimlerimizi belirleyen en temel etkendir.
Dokuz Tip Mizaç Modeli; insan varlığını bedensel, psikolojik ve ruhsal olarak bir bütün halinde ele alan, onun yapısal ve işlevsel kaynaklarına inerek olumlu potansiyelleri ve olumsuzluğa açık riskli özelliklerini, dolayısıyla bireysel farklılıklarını belirleyebilen, gücünü yerelliği ihmal etmeden evrenselliğinden alan, bilimsel ve özgün bir insanı tanıma modelidir.
Model, insanın yapısını; fiziksel, duygusal, bilişsel özelliklerin ve dolayısıyla bireysel farklılıkların temel yapısal kodunu oluşturan mizaç merkezli bir bakış açısıyla inceler. Bireyin yapısal mizaç kodu ile içsel (yaş, zekâ, cinsiyet, biyolojik özellikler, etnik köken vb.) ve dışsal (eğitim, kültür, inanç, aile, iş yaşamı, evlilik, yaşam olayları vb.) faktörlerin etkileşimi o bireyin kişilik organizasyonunu oluşturur.
Aynı zamanda bireyin kişiliğinin mizaç tipi temelinde yapısal bir potansiyel olarak zaten sahip olduğu özellikler yönünde gelişen yönüne “doğal kişilik” adını verir. Bireyin yapısında olmayan; eğitim, aile, kültür ve toplumsal aktarım yoluyla sonradan kazandığı özellikler sayesinde gelişen yönüne ise “sentetik kişilik” adını verir.
Bu bağlamda insanın eşsiz psikolojik organizasyonunu; bireyin algısal öncelik, yaşama bakış açısı ve temel varoluşsal motivasyonunu oluşturan yapısal mizaç özelliklerinden, bu algısal önceliklere bağlı olarak doğal olarak gelişen ve sonradan kazanılan sentetik özelliklere kadar hem statik hem dinamik özelliklerin biraradalığında sistematik bir biçimde ele alır ve açıklar.